Günümüzün pek çok yönüyle modern, fakat pek çok yönüyle kontrol edilemeyen dünyasında, hastalıklar veya genetik etkenler kadar çevresel faktörler de işitme sağlığımız için riskleri yaşamışımızın parçası yapmaktadır. Mesela gürültü!
Aşırı ses, işitme sağlığı için bir tehdittir ve işitme kaybının en sık nedenidir. Ses, daha doğrusu gürültü, fazlasıyla yüksek ve maruz kalma uzun sürüyorsa işitme sinirine hasar verebilir. Sevindirici ki; gürültüye bağlı riskler doğru önlemlerle, kontrol edilip, önlenebilir.
Genel olarak tüm ses kaynakları, kulağa titreşim veya ses dalgaları gönderir. Bu ses dalgaları dış kulak yoluyla aktarılır ve kulak zarına çarparak, titreşim oluşturur. Bu titreşimler orta kulağın küçük kemikçiklerine iletilir ve kemikçikler kanalıyla da iç kulağa, buradan da işitme sinirine gönderilir. Titreşimler iç kulakta, sinir uyarılarına çevrilir ve doğrudan beyine gider.
Ses çok yüksek olduğunda, iç kulaktaki sinir uçlarına zarar verir. Yüksek sese maruz kalma süresi uzadıkça daha fazla sinir ucu hasar görür. Sinir ucu sayısı azaldıkça da işitme seviyesi düzeyi düşer. Ölü sinir uçlarını canlandırmak ise imkansızdır yani hasar kalıcıdır.
Çoğunlukla, sesinizi, kendinizi karşı tarafa duyurmak için bağırmak zorunda olduğunuz gürültülü ortamlar, kulağa zarar veren seslerin, kulağı çınlatan gürültü ya da uzun süre maruz kalınca hafif işitme kaybı oluşturan seslerdir. Yani zararlı sesler kendini çok iyi anlatır.
85 dB’ den daha fazla sese maruz kalmak, işitme sağlığı için riskli ve zararlıdır.
Sesin şiddeti desibel (dB) olarak ölçülür. Yelpaze insan kulağının duyabileceği en silik sesten (0dB) roketin havalanma sesine (180dB) kadar değişir. dB logaritmik bir ifadedir, bu yüzden dB şiddetinde 10 ünitelik artış bir alttakinin 10 katı fazlası anlamına gelir; yani 20 dB, 10 dB’in 10 katı ve 30dB de 10 dB’in 100 katıdır.
|
dB düzeyi |
Örnek (Ortalama) |
|
0 |
İnsan kulağının duyabileceği en düşük ses |
|
30 |
Fısıldama, sessiz kütüphane ortamı |
|
60 |
Normal konuşma, daktilo, dikiş makinesi |
|
90 |
Çimen biçme makinesi, kamyon trafiği (günlük 8 saat maksimum maruz kalma süresidir.) |
|
100 |
Demir testeresi, havalı delici, kar aracı (korumasız maksimum 2 saat maruz kalma süresidir.) |
|
115 |
Rock konseri, oto kornası (korumasız max.15 dakika maruz kalma süresidir.) |
|
140 |
Jet motoru (gürültü ağrı yaratır ve geçici sağırlık oluşturur) |
Yüksek sese maruz kalma süresi kadar, işitme organındaki hasar da o nispette yüksek olur. Sesin kaynağına yakın olma hali de, bu hasar düzeyinde belirleyicidir. Ramazan topunun yanınızda patlamasıyla, 300-400 metre uzağınızda patlaması arasındaki fark gibi. İşte bu gibi durumlarda orta çıkan kulak çınlaması daha sonra kalıcı hale gelebilmektedir.
Şayet gürültülü bir ortamda çalışmak zorundaysanız, kulak koruyucusu kullanmanız önemledir. Ayrıca bu kulak koruyu ekipmanlar; gürültü düzeyi yüksek makineler, farklı aletler aletler, veya ateşli silahlar kullanırken de takılmalıdır. Korunmamış kulaklar için izin verilen veya kabul edilebilir maruz kalma süreleri, ortalama gürültü seviyesinde her 5dB artış için yarısı kadar azaltılmalıdır.
Nasıl mı? Mesela 90dB için maruz kalma dilimi 8 saat, 95 dB için 4 saat ve 100 dB için 2saati aşmamalıdır. İzin verilen en yüksek gürültü seviyesi korunmuş kulak için günde 15 dakika ve 115 dB’dir.140 dB üzerindeki gürültü, işitme sağlığı için ciddi risk oluşturur.
